Osveta je slepa

Grupa koja se predstavlja kao Odbor za standardizaciju srpskog jezika ponovo ujeda. Ovog puta krivi su im Univerzitet, i naročito Filozofski fakultet u Novom Sadu, te država i pogotovu Ministarstvo obrazovanja, jer su omogućili da student koji je bodove i ocene potrebne za upis osvojio na osnovnim i master studijama crnogorskog jezika bude upisan na program Doktorskih studija jezika i književnosti, sa mogućnošću da doktorira u užoj naučnoj oblasti srpskog jezika.

Zakon

Najmerodavnija u ovom slučaju je pravna regulativa. Član 100, stav 8 Zakona o visokom obrazovanju kaže:

"Na studije drugog i trećeg stepena kandidat se upisuje pod uslovima, na način i po postupku utvrđenom opštim aktom i konkursom samostalne visokoškolske ustanove."  

Član 6 Pravilnika o doktorskin studijama Filozofskog fakulteta u Novom Sadu ovako određuje te uslove: 

"U prvu godinu doktorskih studija može se upisati lice koje ima: 1. završene odgovarujuće osnovne i odgovarujuće master akademske studije sa najmanje 300 ESPB bodova i prosečnu ocenu najmanje 8,00 upisanu i u diplomi osnovnih akademskih i diplomi master akademskih studija."

Ni reči o karakteru i programu studija na kojima je osvojeno 300 ESPB sa prosečnom ocenom 8 ili višom.

O oblastima se govori u članu 7, koji određuje mogućnost studenta da promeni studijski program u toku doktorskih studija, pa bi se iz njega moglo iščitati nešto o tretmanu studijskih programa:

"Student doktorskih studija može na lični zahtev da pređe, u okviru iste ili srodne naučne oblasti, na drugi studijski program, koji realizuje Fakultet u okviru iste ili srodne naučne oblasti... 

Srodne naučne oblasti iz stava 1 ovog člana za studijski program Jezik i književnost su: Srpski jezik, Srpska književnost, Komparativna književnost, Engleski jezik i/ili književnost, Francuski jezik i/ili književnost, Nemački jezik i/ili književnost, Ruski jezik i/ili književnost, Mađarski jezik i /ili književnost, Slovački jezik i/ili književnost, Rumunski jezik i/ili književnost, Rusinski jezik i/ili književnost."

Pravilnik, dakle, ne vidi prepreku da neko sa programa studija nemačkog ili francuskog pređe na program srpskog jezika. Razlika između dva različita jezika tu ne može biti manja od razlike između dva imena jednog istog jezika - što je realno razlika između srpskog i crnogorskog. Bar pravno ne bi mogla biti.

Mogućnost upisa na program Doktorskih studija jezika i književnosti u oblasti srpskog jezika i književnosti na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu je pravo svakog mastera crnogorskog jezika sa prosečnom ocenom većom od osam. Onaj ko se ovome protivi zalaže se za uskraćivanje jednom građaninu njegovog zakonski garantovanog prava.

Stavovi Odbora

Grupa koja sebe naziva Odbor za standardizaciju srpskog jezika vrlo glasno zagovara stav da je ono što se u naziva crnogorskim jezikom potpuno isto što i ono što se naziva srpskim. Rečima iste osobe koja u ime ove grupe govori o upisu na doktorske studije:

"U Crnoj Gori nema nikakvih lingvističkih, pa ni sociolingvističkih osnova da se govori o posebnom jeziku - crnogorskom, i tvrdim da oni koji se zalažu za crnogorski jezik nikada neće progovoriti crnogorskim jezikom. To će uvek biti srpski jezik sa izvesnim karakteristikama. Ne prave se jezici tako lako i etiketa ne menja ništa"

Crnogorski jezik je tako etiketa istog artikla za koji drugi koriste naziv srpski jezik. Master crnogorskog jezika je po suštini stvari master srpskog jezika. Šta je prepreka da neko sa ovom titulom bude primljen na doktorske studije jezika i književnosti, u oblasti srpskog jezika?

Iskustva iskusnijih

Iako se na Balkanu uzima zdravo za gotovo da svaki naredni stepen studija treba da se fokusira na užu oblast unutar one na koju je prethodni stepen bio usmeren (na primer: studije prava kao osnovne, master studije iz međunarodnog prava, doktorske iz ratnog i humanitarnog prava) - ne postoji nikakav razlog da se ovakav sled postavi kao formalno ograničenje. Ogroman je broj vodećih svetskih naučnika koji su svoju izvornu oblast menjali sasvim raznorodnom drugom oblašću. Tri godine sam i sam radio na lingvističkom projektu čiji je rukovodilac Michiel van Lambalgen, semantičar međunarodne reputacije, koji je doktorirao u oblasti kvantne fizike.

Na univerzitetima čiji se doktorski programi smatraju najboljim u svetu ne postoje nikakva tematska ograničenja za upis na doktorske studije. Čak je moguće upisati ih i bez prethodno stečene master diplome - ako kandidat uveri odgovarajuća tela da je spreman za doktorske studije. Na naslovnoj strani MIT-evog doktorskog programa iz lingvistike, verovatno najjačeg doktorskog programa lingvistike u svetu, donedavno je stajalo da se ne preporučuje prijavljivanje kandidatima sa masterom iz lingvistike, a pogotovu se ohrabruju da se prijave budući doktoranti koji su studirali psihologiju ili matematiku. Neću ulaziti u razloge za ovakav pristup, samo ilustrujem kako vrhunski doktorski programi mogu da se nesmetano , i čak i bolje, provode sa kandidatima koji u datoj oblasti nemaju nikakvo formalno obrazovanje.

O čemu je reč?

Na pitanje kako jedna grupa visoko obrazovanih ljudi sa iskustvom i u oblasti jezika i u oblasti visokog obrazvanja, kakvo god ime nosila, može da se zalaže za kršenje nečijih zakonskih prava, i to suprotno sopstvenim eksplicitno iznesenim stavovima - neću ni pokušati da odgovorim. To je samo jedan od paradoksa društva rasturenog sistema vrednosti. Ponudiću samo objašnjenje zašto. 

Grupa koja sebe naziva Odbor za standardizaciju srpskog jezika nema lingvističke ciljeve. Njeni su ciljevi isključivo usko interesni, politički i ideološki. U ovom konkretnom slučaju, njena misija je da se osveti pristalicama isto tako usko interesne, političke i ideološke ideje o posebnom crnogorskom jeziku, tako što će nekom ko se sticajem okolnosti o nju očešao uskratiti pravo na školovanje. U širem kontekstu, njen cilj je da se uspostavi kao jedna od vodećih grupa u formulisanju osnovnih teza srpskog nacionalističkog fronta, i u njihovom ostvarivanju. Iz istih razloga iz kojih se neko bez potrebne diplome pridruži navijačkim grupama Zvezde, Partizana ili Rada - jer država i stanje u društvu taj front čine izvorom brojnih i obilnih dobiti i privilegija.